Kist Hidatik

KÄ°ST HÄ°DATÄ°K

Berivan TUNCA

Kist hidatik, ülkemizde, özellikle hayvanlarda çok yaygın olması nedeniyle, önemli halk saÄŸlığı sorunlarına neden olan ve ciddi ekonomik kayıplara yol açan zoonotik karakterli bir hastalıktır.

 

Halk arasında kist hastalığı olarak bilinen bu hastalığın etkeni, Echinococcus granulosus adı verilen bir parazittir. Bu parazitin esas kaynağı köpek, kurt, tilki gibi et yiyen hayvanlardır. Ancak, sıklıkla köpeklerdir. Parazit köpeklerin ince barsaklarında yaÅŸar. Hastalık köpek dışkısı ile atılan yumurtalar ile insana bulaşır. Köpek dışkısı ile atılan yumurtalar çok dayanıklıdır, toprakta ve soÄŸukta bir yıl kadar canlı kalabilirler. Dışkıyla atılan yumurtalar hayvanların ayakları, arazi eÄŸimi, rüzgar ve yaÄŸmurla yayılırlar. Ä°nsanlar bu yumurtaları çiÄŸ tüketilen ve iyi yıkanmamış meyve ve sebzelerden, kirli içme sularından alırlar. Ä°nsandan baÅŸka koyun, keçi, sığır ve manda gibi otla beslenen hayvanlar da yumurtaları alarak hastalanırlar. Alınan bu yumurtalar, barsaklarda açılarak barsak duvarını geçer, kan ve lenf yoluyla öncelik sırasıyla karaciÄŸer, akciÄŸer ve diÄŸer organlara yerleÅŸerek kist formunda yaÅŸamlarını sürdürürler. Hastalığın baÅŸlarında kistin küçük olduÄŸu dönemlerde uzun yıllar boyunca belirtisiz seyredebilir. Fakat kist büyüdükçe, bulunduÄŸu bölgeye ve oluÅŸturduÄŸu basıya göre belirtiler ortaya çıkar.  Kistler en sık karaciÄŸer ve akciÄŸerlerde görülürler. Nadiren dalak, karın zarı (periton), böbrek, kemik, göz yuvası, beyin, kalp ve yumurtalıklara da yerleÅŸebilir. KaraciÄŸer yerleÅŸiminde karnın saÄŸ üst kısmında aÄŸrı, bulantı, kusma ve bazen kaşıntı, sarılık gibi belirti görülür. AkciÄŸer tutulumunda solunum sıkıntısı, öksürük, ağızdan kan gelmesi ve göÄŸüs aÄŸrısı olabilir. 

 

DiÄŸer organ ve sistem tutulumlarında da bu bölgelere ait tablolar ortaya çıkar. ÖrneÄŸin kafa içi tutulumlarda; baÅŸ aÄŸrısı, kusma, ÅŸuur kayıpları görülebilir. Kalp tutulumunda kalp ritm bozuklukları, enfarktüs bulguları, hatta kalp duvarında yırtılma olabilir. Kemik tutulumlarında kırıklar olabilir. Kist patladığında alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilir.

 

Bu kistleri içeren hayvan etleri ve sakatatlar, köpekler tarafından yendiÄŸinde parazit  barsaklarda olgunlaşır. Parazitlerin belirli aralıklarla yumurtlayarak ana konakçı köpekler tarafından atılmasıyla enfeksiyon zinciri bir kısır döngüye dönüÅŸür.

 

KiÅŸinin mesleÄŸi, hobileri, yaÅŸam koÅŸulları, eÄŸitim ve sosyoekonomik düzeyi hastalığa yakalanma riskini etkilemektedir. En büyük risk grubunu parazit mücadelesi yapılmamış enfekte köpeklerle teması olan koyun, keçi, inek gibi hayvancılıkla uÄŸraÅŸan kiÅŸiler oluÅŸturmaktadır.

 

Ülkemizde kist hidatiÄŸin sorun olmasının nedenlerinden birisi de özellikle kurban bayramlarında yapılan kesimler sonrası  kistli sakatatları gömmek yerine, köpeklere yedirmek ya da rastgele ortada bırakarak sokak köpeklerinin bu sakatatlarla beslenmelerine yol açmaktır.

 

Hastalıktan korunmak için;

* Köpek ve kedilere mümkün olduÄŸu kadar çiÄŸ et verilmemelidir.

* KiÅŸisel temizlik kurallarına dikkat edilmeli, içme ve kullanma suları temiz olmalı, çiÄŸ yenen sebze ve meyveler bol su ile iyice yıkandıktan sonra tüketilmelidir.

* Kesilen veya ölen hayvanların kist bulunduran organları köpeklerin ve diÄŸer etçil hayvanların ulaÅŸamayacağı ÅŸekilde gömülerek bertaraf edilmelidir. Özellikle kurban bayramlarında bu hususlara daha çok dikkat edilmelidir.

* Köpekler yılda dört kez iç parazitlere karşı ilaçlanmalıdır.

* Köpekler gezdirilirken etrafa dışkılamaları halinde dışkıları alınarak poÅŸete konulmalı, aÄŸzı baÄŸlandıktan sonra çöpe atılmalıdır.

* Parazit mücadelesi yapılmadan serbest dolaÅŸan köpeklerin okÅŸanması ve sevilmesi sırasında parazit yumurtaları ellere geçebilir. Bu ÅŸekilde kirlenen ellerin yıkanmadan aÄŸza götürülmesi ile parazitin yumurtası alınır. Bu nedenle, özellikle çocukların köpeklerle temasından sonra ellerini bol su ve sabunla yıkamaları saÄŸlanmalıdır.