Üst Solunum Yolu Enfeksiyonlarında Antibiyotik Kullanımı

Uzm.Dr.Recep BALIK

SaÄŸlık Bilimleri Üniversitesi

Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi

İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

 

ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSÄ°YONLARINDA ANTÄ°BÄ°YOTÄ°K KULLANIMI

 

Üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE), hastaların birinci basamaÄŸa en sık baÅŸvuru nedenidir. Dört veya daha küçük yaÅŸtaki çocuklara yılda ortalama 5 defa, beÅŸ ile 19 yaÅŸ arasındaki çocuklara yılda 3 defa ÜSYE tanısı konulduÄŸu tahmin edilmektedir. YetiÅŸkinlerde ise 19-39 yaÅŸ arası bireyler yılda 2 kez ve 40 üstü bireyler ise yılda 1-2 kez ÜSYE tanısı alırlar. ÜSYE çocuklarda okulun devamsızlığının %50'sine ve yılda toplam 42 milyon iÅŸ günü ve okul günü kaybına neden olmaktadır. Bu ÅŸaşırtıcı oranlar, ÜSYE yıllık 40 milyar doların üzerinde bir ekonomik yüke neden olmaktadır. Hem çocuklarda hem de yetiÅŸkinlerde ÜSYE için uygun olmayan antibiyotik kullanımı ile iliÅŸkili yıllık maliyetler yaklaşık üç milyar dolardır. Bununla birlikte, ÜSYE, birinci basamakta en çok tedavi edilen hastalık olarak kabul edilir. Uygunsuz antibiyotik kullanımı, viral ÜSYE için %40-50 gibi endiÅŸe verici bir orandadır. Antibiyotiklerin yanlış kullanımı, antibiyotik direncinin çoÄŸalmasına yol açmıştır.

 

Üst solunum yolu enfeksiyonları burun, yüz boÅŸlukları boÄŸaz, geniz, soluk borusu ve bronÅŸları içeren bölgelerde meydana gelen, viral veya bakteriyel enfeksiyonlar olarak tanımlanabilir. ÜSYE’nın yaklaşık %90 ila 98'i, viral kökenlidir. Bu nedenle antibiyotik tedavisi gerekli deÄŸildir. Viral ÜSYE'nın yaklaşık %2-10'unundan sonra bakteriler tarafından oluÅŸturan ikincil enfeksiyonlar geliÅŸebilir. Virüs ve bakteriler vücuda burun, ağız veya gözler yolu ile hava damlacığı haline gelmiÅŸ parçacıklar ile doÄŸrudan veya dolaylı olarak girer ÜSYE enfeksiyonları meydana geldikleri bölgelere göre: SoÄŸuk algınlığı nezle, sinüzit, farenjit, bronÅŸit, orta kulak iltihabı, grip ve olarak adlandırılabilir. Viral hastalık bulguları, virüsün vücuda girmesinden iki ila üç gün sonra baÅŸlar ve genellikle çocuklarda altı ila dokuz gün ve eriÅŸkinlerde ise üç ila on dört gün sürer. Viral ÜSYE, tipik olarak, öksürük, boÄŸaz aÄŸrısı, burun tıkanıklığı ve akıntısı gibi belirtiler ile ortaya çıkarlar. Bunlara ek olarak ateÅŸ, yorgunluk ve baÅŸ aÄŸrısı da görülebilir, ancak bu semptomlar genellikle 24 ila 48 saat sonra kaybolur. Ä°lk belirtilerden sonra beÅŸ ila altı gün içinde viral semptomlar kendi kendine iyileÅŸme eÄŸilimindedir. Bakteriyel enfeksiyonlar viral enfeksiyonlarla benzerdir, ancak semptomlar yedi ila on gün arasında sürer ve daha ÅŸiddetlidir. Antibiyotik tedavisi aÅŸağıdaki durumlarda kullanılmalıdır

 

• 10 günden uzun süren belirtilerin varlığı
• Åžiddetli belirtiler,
• 39 santigrat dereceden yüksek ateÅŸ,
• Ä°ltihabi burun akıntısı
• En az üç ila dört gün süren yüz aÄŸrısı.
• BeÅŸ ila altı gün süren ve baÅŸlangıçta düzelmeye baÅŸlayan viral bir ÜSYE sonrası yeni baÅŸlayan ateÅŸ, baÅŸ aÄŸrısı veya artan burun akıntısı ile belirtilerin kötüleÅŸmesi.

 

Herhangi bir hastalığı olmayan bağışıklık sistemi baskılanmamış hastalarda, bakteriyel bir enfeksiyonun hafif ve inatçı semptomları mevcut ise antibiyotik baÅŸlatılmadan üç gün daha beklenebilir. Ancak, bu durumda hasta yakın gözlem altında olmalıdır. Üç gün içinde semptomlarda kötüleÅŸme olmazsa antibiyotik tedavisine gerek yoktur. Hem viral hem de bakteriyel üst solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisi önleyici tedbirleri içermelidir. Ä°yi el hijyeni ÜSYE'na neden olan etmenleri azaltmaya yardımcı olabilir. ÜSYE’nın bulaÅŸmasını azaltmak için öksürme ve hapşırma sırasında ağız ve burnu kapatmak önemlidir. Yıllık grip ÜSYE geliÅŸme riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Viral ÜSYE, dinlenme, bol bol su içmek, burun tıkanıklığını giderici ilaçlar veya burun yıkamaları ve aÄŸrı kesici, ateÅŸ düÅŸürücü ilaçlar kullanarak atlatılabilir. Viral enfeksiyonlar için antibiyotiklerin aşırı kullanımı antibiyotiÄŸe dirençli organizmalarda bir artış yaratmıştır. Bununla birlikte, yıllık 100 milyon antibiyotik reçetesinin %41'i ÜSYE için uygunsuz bir ÅŸekilde reçete edilmekte, böylece antibiyotik direncinin artmasına yol açmaktadır. Ayrıca, antibiyotiklerin aşırı kullanımı, antibiyotik direncinin ciddi bir halk saÄŸlığı tehdidi haline gelmesine neden olmuÅŸtur. Bu nedenle, bir ÜSYE sırasında uygunsuz antibiyotik kullanımının azaltılması, antibiyotik direncinin yayılmasının önlenmesine yardımcı olacaktır.

 

Kaynaklar

1. Hart AM, Patti A, Noggle B, et al. Acute respiratory infections and antimicrobial resistance. American Journal of Nursing. 2008;108(6):56-65.
2. Larson E, Ferng Y, Wong, J, et al. Knowledge and misconceptions regarding upper respiratory infections and influenza among urban Hispanic households:need for targeted messaging. 2009;11: 71-82. doi:10.1007/s10903-008-9154-2
3. Harris AM, Hicks LA, Qaseem A, et al. Appropriate antibiotic use for acute respiratory tract infections in adults: advice for high-value care from the American college of physicians and the Centers for Disease Control and Prevention. Annals of Internal Medicine. 2016;164(6):425-434. doi:10.7326/M15-1840
4. Kotwani A, Holloway K. Antibiotics prescribing practice for acute, uncomplicated respiratory tract infections in primary care settings in New Delhi, India. Tropical Medicine and International Health. 2014;19(2):761-768. doi:10.1111/tmi.12327
5. Chow AW, Benninger MS, Brook I, et al. IDSA clinical practice guidelines for acute bacterial rhinosinusitis in children and adults. Clinical Infectious Diseases Society of America. 2012:1-41. doi:10.1093/cid/cir1043.
6. Meneghetti A, Mosenifar Z. Upper respiratory tract infection clinical presentation. Medscape.2015. http://emedicine.medscape.com/article/302460-clinical Accessed February 5, 2016.
7. Soltwisch M, Beckham N. Reducing the inappropriate prescribing of antibiotics for rhinosinusitis. Consultant.2016:127-132.
8. Biscaldi L. CDC, ACP issue guidelines for antibiotic use for acute respiratory tract infections, The Clinical Advisor, Newsline. 2016:14.
9. Holmes S, Scullion J. Prescribing for upper respiratory tract infection. Practice Nursing. 2014;25(1):18-22.
10. United Solutions. TARGET antibiotic toolkit. Royal College of General Practitioners. 2014.http://www.rcgp.org.uk/clinical-and-research/toolkits/target-antibiotics-toolkit.aspx Accessed March 30, 2016.