Üst Solunum Yolu Enfeksiyonlarında Antibiyotik Kullanımı

Uzm.Dr.Recep BALIK

Sağlık Bilimleri Üniversitesi

Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi

İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

 

ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARINDA ANTİBİYOTİK KULLANIMI

 

Üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE), hastaların birinci basamağa en sık başvuru nedenidir. Dört veya daha küçük yaştaki çocuklara yılda ortalama 5 defa, beş ile 19 yaş arasındaki çocuklara yılda 3 defa ÜSYE tanısı konulduğu tahmin edilmektedir. Yetişkinlerde ise 19-39 yaş arası bireyler yılda 2 kez ve 40 üstü bireyler ise yılda 1-2 kez ÜSYE tanısı alırlar. ÜSYE çocuklarda okulun devamsızlığının %50'sine ve yılda toplam 42 milyon iş günü ve okul günü kaybına neden olmaktadır. Bu şaşırtıcı oranlar, ÜSYE yıllık 40 milyar doların üzerinde bir ekonomik yüke neden olmaktadır. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ÜSYE için uygun olmayan antibiyotik kullanımı ile ilişkili yıllık maliyetler yaklaşık üç milyar dolardır. Bununla birlikte, ÜSYE, birinci basamakta en çok tedavi edilen hastalık olarak kabul edilir. Uygunsuz antibiyotik kullanımı, viral ÜSYE için %40-50 gibi endişe verici bir orandadır. Antibiyotiklerin yanlış kullanımı, antibiyotik direncinin çoğalmasına yol açmıştır.

 

Üst solunum yolu enfeksiyonları burun, yüz boşlukları boğaz, geniz, soluk borusu ve bronşları içeren bölgelerde meydana gelen, viral veya bakteriyel enfeksiyonlar olarak tanımlanabilir. ÜSYE’nın yaklaşık %90 ila 98'i, viral kökenlidir. Bu nedenle antibiyotik tedavisi gerekli değildir. Viral ÜSYE'nın yaklaşık %2-10'unundan sonra bakteriler tarafından oluşturan ikincil enfeksiyonlar gelişebilir. Virüs ve bakteriler vücuda burun, ağız veya gözler yolu ile hava damlacığı haline gelmiş parçacıklar ile doğrudan veya dolaylı olarak girer ÜSYE enfeksiyonları meydana geldikleri bölgelere göre: Soğuk algınlığı nezle, sinüzit, farenjit, bronşit, orta kulak iltihabı, grip ve olarak adlandırılabilir. Viral hastalık bulguları, virüsün vücuda girmesinden iki ila üç gün sonra başlar ve genellikle çocuklarda altı ila dokuz gün ve erişkinlerde ise üç ila on dört gün sürer. Viral ÜSYE, tipik olarak, öksürük, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı ve akıntısı gibi belirtiler ile ortaya çıkarlar. Bunlara ek olarak ateş, yorgunluk ve baş ağrısı da görülebilir, ancak bu semptomlar genellikle 24 ila 48 saat sonra kaybolur. İlk belirtilerden sonra beş ila altı gün içinde viral semptomlar kendi kendine iyileşme eğilimindedir. Bakteriyel enfeksiyonlar viral enfeksiyonlarla benzerdir, ancak semptomlar yedi ila on gün arasında sürer ve daha şiddetlidir. Antibiyotik tedavisi aşağıdaki durumlarda kullanılmalıdır

 

• 10 günden uzun süren belirtilerin varlığı
• Şiddetli belirtiler,
• 39 santigrat dereceden yüksek ateş,
• İltihabi burun akıntısı
• En az üç ila dört gün süren yüz ağrısı.
• Beş ila altı gün süren ve başlangıçta düzelmeye başlayan viral bir ÜSYE sonrası yeni başlayan ateş, baş ağrısı veya artan burun akıntısı ile belirtilerin kötüleşmesi.

 

Herhangi bir hastalığı olmayan bağışıklık sistemi baskılanmamış hastalarda, bakteriyel bir enfeksiyonun hafif ve inatçı semptomları mevcut ise antibiyotik başlatılmadan üç gün daha beklenebilir. Ancak, bu durumda hasta yakın gözlem altında olmalıdır. Üç gün içinde semptomlarda kötüleşme olmazsa antibiyotik tedavisine gerek yoktur. Hem viral hem de bakteriyel üst solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisi önleyici tedbirleri içermelidir. İyi el hijyeni ÜSYE'na neden olan etmenleri azaltmaya yardımcı olabilir. ÜSYE’nın bulaşmasını azaltmak için öksürme ve hapşırma sırasında ağız ve burnu kapatmak önemlidir. Yıllık grip ÜSYE gelişme riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Viral ÜSYE, dinlenme, bol bol su içmek, burun tıkanıklığını giderici ilaçlar veya burun yıkamaları ve ağrı kesici, ateş düşürücü ilaçlar kullanarak atlatılabilir. Viral enfeksiyonlar için antibiyotiklerin aşırı kullanımı antibiyotiğe dirençli organizmalarda bir artış yaratmıştır. Bununla birlikte, yıllık 100 milyon antibiyotik reçetesinin %41'i ÜSYE için uygunsuz bir şekilde reçete edilmekte, böylece antibiyotik direncinin artmasına yol açmaktadır. Ayrıca, antibiyotiklerin aşırı kullanımı, antibiyotik direncinin ciddi bir halk sağlığı tehdidi haline gelmesine neden olmuştur. Bu nedenle, bir ÜSYE sırasında uygunsuz antibiyotik kullanımının azaltılması, antibiyotik direncinin yayılmasının önlenmesine yardımcı olacaktır.

 

Kaynaklar

1. Hart AM, Patti A, Noggle B, et al. Acute respiratory infections and antimicrobial resistance. American Journal of Nursing. 2008;108(6):56-65.
2. Larson E, Ferng Y, Wong, J, et al. Knowledge and misconceptions regarding upper respiratory infections and influenza among urban Hispanic households:need for targeted messaging. 2009;11: 71-82. doi:10.1007/s10903-008-9154-2
3. Harris AM, Hicks LA, Qaseem A, et al. Appropriate antibiotic use for acute respiratory tract infections in adults: advice for high-value care from the American college of physicians and the Centers for Disease Control and Prevention. Annals of Internal Medicine. 2016;164(6):425-434. doi:10.7326/M15-1840
4. Kotwani A, Holloway K. Antibiotics prescribing practice for acute, uncomplicated respiratory tract infections in primary care settings in New Delhi, India. Tropical Medicine and International Health. 2014;19(2):761-768. doi:10.1111/tmi.12327
5. Chow AW, Benninger MS, Brook I, et al. IDSA clinical practice guidelines for acute bacterial rhinosinusitis in children and adults. Clinical Infectious Diseases Society of America. 2012:1-41. doi:10.1093/cid/cir1043.
6. Meneghetti A, Mosenifar Z. Upper respiratory tract infection clinical presentation. Medscape.2015. http://emedicine.medscape.com/article/302460-clinical Accessed February 5, 2016.
7. Soltwisch M, Beckham N. Reducing the inappropriate prescribing of antibiotics for rhinosinusitis. Consultant.2016:127-132.
8. Biscaldi L. CDC, ACP issue guidelines for antibiotic use for acute respiratory tract infections, The Clinical Advisor, Newsline. 2016:14.
9. Holmes S, Scullion J. Prescribing for upper respiratory tract infection. Practice Nursing. 2014;25(1):18-22.
10. United Solutions. TARGET antibiotic toolkit. Royal College of General Practitioners. 2014.http://www.rcgp.org.uk/clinical-and-research/toolkits/target-antibiotics-toolkit.aspx Accessed March 30, 2016.